کاشی‌های دست ساز که باید بشناسیم!
تمام کاشی‌های دست سازی که تصاویر آن در مقاله به کار برده شده است را می‌توانید در فروشگاه باروچین ملاحظه نمایید!
آب، خاک و آتش عناصر سازنده هنری به نام کاشی می‌باشند. این هنر قدمتش به هفت هزار سال پیش برمیگردد. کاشی سازی هنری است که از اصالت و فرهنگ ایرانی حرف می‌زند. در کاشی سازی، هنر، تجربه و علم به کمک یکدیگر می‌آیند. کاشی کاری در بناهای ما یک اثر ناب و بااصالت است که با همت هنرمندان ایرانی خوش ذوق می‌توان با آن معماری ایرانی را در دنیا گسترش داد.
هنر کاشی سازی و کاشی کاری نقش پر رنگی در فرهنگ ایرانی دارد. نقش و نگارهای رنگین و جذاب از هر فاصله‌ای نگاه‌ها را به سوی خود جلب می‌کند. گرچه امکان دارد از دور نقش‌هایی درهم و رنگین به چشم بیایند اما با نگاهی دقیق‌تر در خواهیم یافت که هر اثر و بنا به سبک و شیوه متفاوت کاشی کاری شده‌اند.
کاشی سنتی یکی از انواع کاشی های دست ساز است که پروسه تولید آنها شامل مراحل زیر می‌باشد:
1.فرموله کردن خاک با توجه به نوع کاربرد کاشی سنتی.
2.مخلوط کردن مواد اولیه به نسبت معین.
3.آماده سازی گل.
4.قالب زدن.
5.خشک کردن گل.
6.پخت اولیه.
برای خرید انواع کاشی های سنتی و دست ساز به لینک مراجعه نمایید!
مواد تشکیل دهنده کاشی دست ساز
کاشی دست ساز از لحاظ مواد تشکیل‌دهنده به 3 دسته کلی تقسیم می شود:
1.کاشی گلی: کاشی گلی برای تهیه کاشی هفت‌رنگ مورد استفاده قرار میگیرد. برای تهیه کاشی گلی خاک را از رسوبات رودخانه جمع آوری می‌کنند و به محل خشت زدن می‌آورند و سپس با مقداری گل سرشور که چسبندگی بیشتری دارد مخلوط و ورز می‌دهند و آماده می‌نمایند.
2. کاشی جسمی: از این نوع کاشی برای ساخت کاشی «معرق» استفاده می‌شود. مواد تشکیل دهنده‌ی کاشی جسمی عبارت است از: آبگینه، سنگ سیلیس یا سنگ چخماق (برای استحکام بیشتر)، گل سرشور یا گل جوراب برای چسبندگی بیشتر، که می‌بایست مقدار درصد آنها متناسب باشد زیرا با کم و زیاد شدن،کاشی مطلوب به دست نخواهد آمد. کاشی جسمی برعکس کاشی گلی احتیاج به خام پز شدن ندارد و کاشی و لعاب یک‌بار بیشتر به کوره نمی‌روند.
3.کاشی های دست ساز با بدنه صنتعی : در این نوع کاشی ها برای استحکام هرچه بیشتر از بدنه صنعتی استفاده می شود که علاوه بر بالا بردن مقاومت کاشی در برابر ضربه و فشار ، با توجه به کم کردن ضخامت کاشی حمل و استفاده از آن را بسیار آسان می کند وباعث می شود بتوان از انوع طرح های آن برای معماری های سنتی و همچنین ترکیبی با معماری کلاسیک و مدرن استفاده کرد. در این نوع از کاشی ها که استفاده از آنها روز به روز بیشتر شده است طرح، نقش و رنگ کاشی بصورت چاپی یا کاملا نقاشی با دست بر روی بدنه صنعتی نقاشی می شود و سپس با حرارت دادن کاشی در کوره ، استحکام و ماندگاری لعاب آن را به حد بسیار بالایی افزایش می دهند.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی صفر تا صد نوسازی خانه کلیک کنید!
طرح و نقش کاشی سنتی
در ابتدا، کاشی کاری ایرانی محدود به نقوش گل و بوته و ترکیب این دو با هم می‌‌شد؛ به تدریج، طراحی‌‌های روی کاشیها متنوع‌‌تر شد. برای اولین بار، استادان کاشی کار اصفهانی، علاوه بر استفاده از گل و بوته در کاشی، از اشکال هندسی، حیوانات و پرندگان نیز استفاده کردند. همچنین، در ابتدای رونق گیری کاشی کاری سنتی ایرانی، تنها در مساجد و ابنیه‌‌های تاریخی از این کاشیها استفاده می‌‌شد، اما رفته رفته، علاوه بر این مکان‌ها، در خانه‌‌ها، کاخ‌‌ها و منازل نیز از این کاشیها استفاده شد.
انواع کاشی‌های سنتی از لحاظ طرح و نقش:
1.کاشی مَعقِلی
کاشی معقلی عبارتست از ساخت و تهیه کاشی‌هایی با ابعاد بسیار کوچک که از کنار هم قرار گرفتن این کاشی‌های کوچک، کار معقلی صورت میگیرد. در این نوع تزیین معماری اسلامی، از کاشی‌های رنگارنگ استفاده می‌شود. تلفیق آجر و کاشی که عموما با حرکت زیبای شطرنجی شکل میگیرد از انبساط و انقباض کاشیها جلوگیری می‌کند. با این عمل، پریدن و خرد شدن لعاب کاشی، به حداقل می‌رسد. خط معقلی یکی از انواع خوشنویسی است که در آن خط کوفی به شکلی زاویه دار ترسیم می‌شود. کاشی کاری معقلی نیز از این قاعده پیروی می‌کند و در آن کاشیها به گونه‌ای به شکلی زاویه دار کنار هم قرار می‌گیرند تا کلمه و عباراتی را به تصویر بکشند. ضمنا برای خط کوفی بنائی نیز از این کاشیها استفاده می‌نمایند . نمونه‌های گوناگون خط معقلی در بناهای قدیمی از جمله صحن مسجد گوهرشاد در مشهد، آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی در اردبیل، امامزاده محروق در نیشابور و سایر بناهای تاریخی و مذهبی ایران و کشورهای همسایه به وفور دیده می‌شود که در کاشی‌کاری‌های معاصر همچون طرح توسعهٔ حرم امام رضا و امامزاده صالح در تجریش تهران نیز قابل مشاهده است.
2. کاشی مُعَرَّق
هنر کاشی سازی معرق یا کاشی گل و بته که نزد اروپائیان بیشتر به موزائیک شهرت دارد ولی نسبت به موزاییک از زیبایی و استحکام بسیار بالاتری برخوردار است. کشی معرق ازقرن هفتم هجری به تدریج زینت بخش معماری ایران، به ویژه بناهای مذهبی گردید .کاشی مُعرق به قطعه‌های بزرگ و کوچک بریده شده کاشی گفته می‌شود که بر اساس طرح با نقوش مختلف و رنگ‌های متفاوت تراشیده شده و کنار یکدیگر قرار می‌گیرند که نهایتاً به شکل قطعه‌ای بزرگ‌تر درمی‌آید. رنگ‌های مورد استفاده در کاشی مُعرق عبارت اند از سفید، آبی تیره، فیروزه ای، سبز و پرتقالی و…
استفاده از قطعات کوچک کاشی تراشیده شده تحت عنوان معرق‌کاری، نخستین بار در مراغه در سده 12 میلادی پدیدار شد. می‌توان گفت این نوع کاشی کاری زیباترین و در عین حال استادانه‌ترین نوع کاشی کاریست و از استحکام بالایی برخوردار است به طوری که تا سال‌ها بر روی بناها به جای میماند.
3.کاشی هفت رنگ
کاشی هفت‌رنگ، نوعی کاشی رنگارنگ و تزیینی است که از تلفیق خشت‌های ظریف و لعابداری که هر یک، قسمتی از طرح کلی را در خود دارند، ایجاد می‌شود. در این نوع از کاشی کاری خشت‌های کاشی در اندازه‌های منتظم طبق سلیقه کاشی کار و به اقتضای فضای مورد نظر کنار هم چیده می‌شوند و طرح مورد نظر اعم از نقاشی‌های سنتی-اسلامی و رسم الخطهای هنری و مذهبی، روی آنها با ذغال به عنوان طرح اولیه کشیده می‌شود و سپس با رنگ‌های مخصوص لعاب ، رنگ آمیزی ، نقاشی و تکمیل می‌شود و در نهایت به کوره می‌روند. ابعاد این کاشیها معمولا ۱۵ *۱۵ سانتی متر است و دارای هفت رنگ متداول لاجوردی، فیروزه‌ای، قرمز، زرد، حنائی، سفید و سیاه می‌باشند.
4.کاشی زرین فام
کاشی‌های زرین فام یا کاشی‌های طلایی، در کنار سایر انواع کاشی، نظیر معرق، معقلی و یا مشبک برای اولین بار در بناهای پس از اسلام به کار رفته‌اند. این کاشیها در اشکال متفاوت هندسی نظیر چهارگوش، چند ضلعی، ستاره هشت پر، شش پر، صلیبی و یا اشکال دایره‌ای ساخته شده‌اند. کاشی زرین‌فام، کاشی یا ظروفی به رنگ طلایی یا سبز است. کاشی‌کاران برای ساختن این نوع کاشی به گِل سفال‌گری، ماده گدازنده و سنگ چخماق می‌افزایند تا محصول‌شان محکم و نیازمند به درجه پخت کمتر باشد. سپس روی ظرف را با لعاب سفید قلع می‌پوشانند و پس از حرارت‌دادن، روی آن را با کلراید فلزات، نقاشی می‌کنند و تا حد ذوب‌شدن در کوره قرار می‌دهند. آنها سپس با ایجاد دود در کوره شرایط احیاء را فراهم می‌کنند تا نقوش به رنگ قهوه‌ای و سپس طلایی یا سبز درآید. نقش‌های به کار رفته بر روی کاشی‌های سنتی زرین فام در طول دو دوره تاریخی، کاملا متفاوتند. در دوره بعد از مغول، دوره ایلخانیان، نقوش اسلامی جای پیکره‌های انسانی را گرفتند و استفاده از این کاشی در بناهای مذهبی رواج یافت. این در حالی است که هنوز رمز و رازهای فراوانی در ساخت این نوع کاشی ارزشمند و منحصر بفرد تاریخی ایران وجود دارد. این کاشی نفیس در چهار گروه کاشی زرین فام ناودانی، کاشی نیم ستونیِ زرین فام، کاشی قالبیِ برجسته و کاشی‌های ستاره‌‌ای و هشت ضلعی طبقه بندی می‌شود.
5.کاشی مُشبک
شیوۀ ساخت این کاشی، چنین است که ابتدا سفال‌های لعاب داده شده را برمبنای طرح اصلی می‌بُرند و سپس در کنار هم قرار می‌دهند تا طرح اصلی ساخته شود. مقبره جعفر اصفهانی، بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی، و پنجره مشبک کاری مسجد شیخ لطف الله اصفهان از زیباترین کاشی‌های مُشبک کاری شده است. این نوع کاشیها برای ایجاد طرح‌هایی پیچیده کنار یکدیگر چیده شده و از آنها برای تزیین محراب استفاده می‌کردند. هم چنین کاشی مشبک به عنوان پنجره در دیوارهای مشرف استفاده می شده است که هم نور لازم را به داخل اتاق‌ها می‌رسانده و هم از اشراف خانه به بیرون جلوگیری می‌کرده است. کاشی مشبک با کاشی‌های معمولی در ضخامت تفاوت دارند و ضخامت کاشی های مشبک بسیار بیشتر است و در نتیجه استحکام آن ها نیز بالا می‌رود. به همین دلیل متقاضیان بیشتری را نسبت به خود جذب می‌کند. همچنین دیگر تفاوت‌های آن عبارتند از:
1. نور را عبور می‌دهد
2.تهویه هوا
3.استفاده در مساجد و محرابها
4.استفاده در حمام‌ها و بازارها
5.کنترل کردن باد و طوفان در گذشته
6.یک رنگ بودن آن
7.جنبه حفاظتی
8.جنبه زینتی
6.کاشی کاری مُقَرنَس
مقرنس‌ها شباهت زیادی به لانه زنبور دارند. مقرنس ها که در بناها به شکل طبقاتی روی هم ساخته شده اند برای آرایش دادن ساختمان‌ها، و یا برای آنکه به تدریج از یک شکل هندسی به شکل هندسی دیگری تبدیل شود به کار می‌روند. مقرنس‌ها با توجه به ابعاد و اندازه‌هایشان دارای قطارها یا طبقات مختلف هستند. عناصر تشکیل دهنده آنها عبارت است از: تخت‌ها، ترنج، شمسه، موش پا، طاس، شاپرک و غیره. به طور کلی مقرنس، نوعی تزئین است با فرورفتگی‌ها و برجستگی‌هایی از روی نظم و قاعده و در حقیقت این نوع تزئین معماری نوعی تزئین حجم پردازی شده است. درواقع مقرنس نوعی تجسم سه‌بعدی و برجسته نقش‌های هندسی و گره چینی‌های معماری و هنر اسلامی است.
مقرنس‌ها را از لحاظ شکل می‌توان به ۴ دسته تقسیم کرد:
1. جلو آمده
2.روی هم قرار گرفته
3.معلق
4.لانه زنبوری
نامگذاری مقرنس بر اساس محل ساخت آن است، مثل مقرنس چشمه طاق گلوئی، کتیبه و مقرنس سرستون.
7. کاشی مینایی
کاشی مینایی یکی از هنرهای سنتی تزیینی–کاربردی ایران است و عبارت است از کاشی تزیین شده و یا نقاشی شده‌ی لعابداری که با نقوش هندسی، گل و گیاه، اسلیمی یا ختایی تزیین شده باشد.
این کاشی بیشتر به رنگ آبی در بناهای قدیمی به کار می‌رفته است . دنیای طراحی کاشی مینایی، مجذوب کننده، متنوع و فریبنده است. اگر به طرح و نقش‌های کاشی‌های مینایی نگاه کنید، یک طیف رنگی ثابتی را متوجه می‌شوید. در واقع روی این کاشیها از همان ترکیب رنگی استفاده می‌شود که در هنر میناکاری به کار می‌روند. انتخاب رنگ جذاب برای طراحی کاشی مینایی به این بستگی دارد که هنرمند، چه طرح و نقشی را اجرا می کند؛ یا کاشی در کدام قسمت قرار است نصب شوند و مواد اولیه ساخت کاشی تا چه اندازه، مقاوم و بادوام هستند.
ویژگی های کاشی سنتی ایرانی
1.زیبایی
2.جنس کاشی های سنتی
3.مقاومت کاشی های سنتی
4.رنگ و تنوع کاشی سنتی
5.تطبیق پذیری
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی صفر تا صد بازسازی خانه کلیک کنید!
کاشی لعاب دار چه تفاوتی با کاشی بدون لعاب دارد؟
کاشی فراورده‌ای سرامیکی، متشکل از دانه‌های ظریف متبلور و متخلخل است که معمولاً در حرارت بالاتر از ۱۰۰۰ درجه سانتی‌گراد پخته شده و در انواع لعاب‌دار و بدون لعاب تولید می‌شود. رویه لعابی کاشی ممکن است براق، نیمه براق، مات، ساده، گلدار، سفید و یا رنگی باشد. پروسه تولید کاشی‌های لعاب‌دار و بدون لعاب مشابه است، فقط پخت کاشی لعاب دار در کوره، یک مرحله بیشتر دارد، در واقع یک لایه شیشه مایع، روی سطح خاک رس کشیده و می‌پزند. لعاب در کنار خلق رنگی ماندگار و طرح‌های متنوع، از کاشی در برابر لکه و رطوبت هم محافظت می‌کند.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی مخزن بتنی کلیک کنید!
کاشی در طراحی داخلی
استفاده از کاشی در طراحی داخلی بسیار گسترده و متنوع تر از چیزی است که فکر می کنید. درست است که امروزه بخش عظیمی از کاشی ها در فضاهای مشخصی همچون سرویس بهداشتی و حمام به کار گرفته می شوند، اما موضوع بحث ما، کاشی های ایرانی هستند که می‌توانند فراتر از اینها عمل کنند و فضای خانه را کاملا تحت تاثیر خود قرار دهند. معمولا کاشی های رنگی ایرانی را در فضاهای مختلفی همچون دیوارهای داخلی و خارجی، نیمکت ها، شومینه ها، دیوارهای بین کابینتی، ستون‌های داخلی، پله‌های داخلی خانه، میزهای فضای باز، حوض، استخر و… به کار می گیرند و همین موضوع نیز موجب برجسته‌تر شدن آن بخش از خانه می شود.
با وجود گذشت زمان معماری سنتی همچنان محبوبیت خود را در بین افراد دارد. به همین سبب در اکثر پروژه‌های امروزی نیز شاهد استفاده از معماری سنتی هستید. استفاده از این معماری نیازمند ابزار و وسایل خاص خود است.
کاشی به‌عنوان یکی از ارکان اصلی معماری سنتی به شمار می‌آید که همچنان از آن استفاده می‌شود. این نکته را باید یادآور شد که مراد و هدف کاشی گر و کاشی ساز از خلق چنین آثار هنری هرگز رفع احتیاجات عمومی و روزمره نبوده، بلکه شناخت هنرمند از زیبایی و ارضای تمایلات عالی انسانی و مذهبی، مایه اصلی کارش بوده است. امروزه بنای ظاهری ساختمان ها، یکی از ابعاد مهم زیبایی به شمار می آید. یکی از راه های زیبا سازی بنا، استفاده از کاشی است. کاشی کاری سنتی ایرانی، یکی از برترین و مهمترین صنعت های زیبای ایرانی و یکی از روش های زیباسازی بنا و تزیین معماری محسوب می شود. آجر و کاشی دست ساز از مهم ترین نشانه های باقی مانده از معماری کهن ایران زمین است. می توان اشاره کرد که کاشی سازی سابقه ای بسیار طولانی در ایران دارد، تا جایی که در دوران ایلام نیز رد پایی از این هنر در ایران دیده شده است. کاشی را می‌توان یکی از ظریف ترین بخش‌های معماری ایران دانست.
برای اطلاعات بیشتر درباره‌ی ایزولاسیون استخر کلیک کنید!
کلام آخر!
در این مقاله سعی کردیم انواع کاشیها را برای شما شرح بدهیم. امیدواریم اطلاعات کافی را به شما داده باشیم. در کامنت هر سوال، نظر یا پیشنهادی را دارید، با ما به اشتراک بگذارید.
دفتر فنی و مهندسی باروچین، گلچینی از مهندسان حاذق و برجسته در صنعت عمرانی است. این مجموعه با داشتن پروژه‌های موفق بسیاری در استان تهران و البرز، از سرشناس‌ترین دفترهای فنی و مهندسی به شمار می‌آید.
برای مشاهده تجربیات ما و برخی از پروژه‌های بزرگ صورت گرفته در استان تهران و البرز، به پروژه ها رجوع نمایید.
آشنایی بیشتر با دفتر فنی و مهندسی باروچین به درباره ما مراجعه نمایید.
برای ارتباط با مشاورین برتر ما نیز به بخش تماس با ما رجوع کنید.
دفتر فنی و مهندسی مهندسی باروچین به ساختن فردای بهتر می‌‍‌اندیشد!
